Trái phiếu xanh: Đầu tư cho một tương lai xanh

Trái phiếu xanh đang nổi lên như một công cụ tài chính quan trọng, mở ra cánh cửa cho các dự án xanh và bền vững. Không chỉ là một kênh huy động vốn, trái phiếu xanh còn là biểu tượng của cam kết đầu tư vào tương lai xanh, sạch hơn. Bài viết này sẽ đi sâu vào khái niệm, phân loại, và tiềm năng phát triển của thị trường trái phiếu xanh, đặc biệt là tại Việt Nam, nơi nhu cầu đầu tư vào các dự án môi trường đang ngày càng cấp thiết.

 

I. Trái phiếu xanh là gì?

 

Trái phiếu xanh (Green Bonds) là phương tiện huy động vốn tư nhân. Đặc điểm chính của trái phiếu xanh là nguồn vốn huy động sẽ chỉ được sử dụng cho các mục tiêu "xanh", chẳng hạn như xây dựng các nhà máy điện mặt trời, điện gió, hay cải thiện hạ tầng giao thông xanh.

 

Trái phiếu xanh giống các loại trái phiếu truyền thống nhưng điểm khác là được phát hành để huy động vốn cho các dự án có lợi cho môi trường.

 

Việc phát hành trái phiếu xanh ngày càng phổ biến trên toàn cầu, đặc biệt là khi các doanh nghiệp và chính phủ cố gắng đạt được mục tiêu phát triển bền vững và giảm phát thải carbon.

 

II. Các loại trái phiếu xanh

 

1/ Trái phiếu khí hậu (Climate Bonds): Đây là trái phiếu được phát hành để tài trợ cho các dự án có tác động tích cực đến biến đổi khí hậu, như năng lượng tái tạo, nâng cấp cơ sở hạ tầng chống ngập lụt và giảm phát thải khí nhà kính.

 

2/ Trái phiếu môi trường (Environmental Bonds): Trái phiếu này được phát hành để tài trợ cho các dự án bảo vệ môi trường như bảo tồn hệ sinh thái, xử lý nước thải và quản lý chất thải.

 

3/ Trái phiếu bền vững (Sustainable Bonds): Đây là trái phiếu kết hợp giữa các yếu tố môi trường và xã hội, tài trợ cho các dự án có lợi cho cả môi trường và xã hội, như phát triển bền vững, giáo dục và y tế.

 

4/ Trái phiếu năng lượng tái tạo (Renewable Energy Bonds): Trái phiếu này được phát hành để tài trợ cho các dự án phát triển năng lượng tái tạo, như điện mặt trời, điện gió và năng lượng sinh khối.

 

5/ Trái phiếu xanh đô thị (Green Municipal Bonds): Đây là trái phiếu phát hành bởi các chính quyền địa phương để tài trợ cho các dự án xanh, như cải thiện cơ sở hạ tầng công cộng và phát triển không gian xanh trong đô thị.

 

Nếu phân loại theo nhà phát hành, trái phiếu xanh có ba loại: 

 

III. Trái phiếu xanh được phát hành để huy động vốn cho dự án nào?

 

Trái phiếu xanh được phát hành để huy động vốn cho dự án đầu tư thuộc lĩnh vực bảo vệ môi trường, dự án đầu tư mang lại lợi ích về môi trường, theo quy định tại khoản 2 Điều 150 Luật Bảo vệ môi trường 2020 thì những dự án này bao gồm:

 

IV. Thị trường trái phiếu xanh

 

1/ Thế giới

Thị trường trái phiếu xanh toàn cầu đã phát triển nhanh chóng kể từ khi lô trái phiếu xanh đầu tiên được phát hành vào năm 2007 bởi Ngân hàng Thế giới.

 

Theo số liệu của Climate Bonds Initiative (CBI), tổng giá trị trái phiếu xanh toàn cầu đã vượt mốc 1.000 tỷ USD từ năm 2021. Trái phiếu xanh chiếm một phần ngày càng lớn trong các công cụ tài chính bền vững. Các ngành như năng lượng tái tạo, giao thông bền vững, quản lý nước, xây dựng bền vững là những lĩnh vực thu hút phần lớn vốn từ trái phiếu xanh.

 

Châu Âu, Mỹ và Trung Quốc là những thị trường dẫn đầu về phát hành trái phiếu xanh. Trong đó, châu Âu là khu vực dẫn đầu về phát hành trái phiếu xanh toàn cầu. Tính đến cuối năm 2022, châu Âu chiếm khoảng 45-50% tổng giá trị phát hành trái phiếu xanh trên thế giới.

 

Mỹ là một trong những thị trường phát hành trái phiếu xanh lớn thứ hai sau Châu Âu. Theo Climate Bonds Initiative, vào cuối năm 2022, Mỹ chiếm khoảng 15-20% tổng giá trị phát hành trái phiếu xanh toàn cầu. Các tập đoàn và các bang của Mỹ phát hành trái phiếu xanh cho các dự án năng lượng tái tạo, xây dựng cơ sở hạ tầng bền vững và quản lý tài nguyên nước.

 

Trung Quốc đứng thứ ba trên toàn cầu về phát hành trái phiếu xanh, chiếm khoảng 12-15% tổng giá trị toàn cầu tính đến năm 2022.

 

2/ Việt Nam

Thị trường trái phiếu xanh tại Việt Nam đang ở giai đoạn phát triển sơ khai so với các nước phát triển. Tính đến năm 2023, tổng giá trị trái phiếu xanh được phát hành tại Việt Nam vẫn còn khiêm tốn so với thị trường toàn cầu. Cụ thể, giá trị trái phiếu xanh đã phát hành đạt khoảng 284 triệu USD.

 

Phần lớn các trái phiếu xanh được phát hành bởi các tổ chức tài chính quốc tế như Ngân hàng Thế giới (World Bank) và Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) để tài trợ cho các dự án năng lượng tái tạo và cơ sở hạ tầng bền vững tại Việt Nam.

 

Theo Báo cáo Cơ hội đầu tư khí hậu của IFC, giai đoạn 2016-2030, Việt Nam có thể thu hút được khoảng 753 tỷ USD đầu tư cho trái phiếu khí hậu. Đầu tư cho năng lượng tái tạo có thể thu hút được 59 tỷ USD, trong đó hơn một nửa (31 tỷ USD) là vào các dự án năng lượng mặt trời và 19 tỷ USD cho các dự án thủy điện nhỏ. Khoảng 80 tỷ USD sẽ đầu tư vào lĩnh vực công trình xanh.

 

V. Giải pháp phát triển thị trường trái phiếu xanh ở Việt Nam

 

Theo ước tính của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, nhu cầu vốn để thực hiện Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 – 2030 có thể lên tới khoảng 872 tỷ USD. Trong đó, muốn giảm tốc độ tăng phát thải và tiến tới phát triển bền vững, Việt Nam sẽ cần ít nhất 81 tỷ USD đầu tư vào công nghệ và giải pháp giảm thiểu phát thải.

 

Để đạt được các mục tiêu này, Việt Nam sẽ cần thực hiện nhiều cải cách chính sách nhằm thu hút đầu tư tư nhân, đồng thời thúc đẩy đầu tư công.

 

1/ Xây dựng và hoàn thiện khung chính sách để hỗ trợ phát triển thị trường trái phiếu xanh nhằm tạo ra một môi trường pháp lý thuận lợi cho việc phát hành và đầu tư vào trái phiếu xanh.

 

2/ Tổ chức phát hành trái phiếu xanh cần công bố báo cáo minh bạch về việc sử dụng quỹ và ảnh hưởng môi trường của dự án; thiết lập các cơ chế giám sát và kiểm toán độc lập để đảm bảo việc sử dụng quỹ trái phiếu xanh đúng mục đích và đạt được kết quả mong muốn.

 

3/ Đầu tư vào cơ sở hạ tầng tài chính để hỗ trợ phát hành và quản lý trái phiếu xanh, bao gồm các nền tảng giao dịch và hệ thống báo cáo; cung cấp đào tạo cho các nhà đầu tư, tổ chức phát hành và các bên liên quan về quy trình phát hành trái phiếu xanh và yêu cầu phân loại xanh; thúc đẩy sự hợp tác với các quốc gia và tổ chức quốc tế để chia sẻ kinh nghiệm và thực tiễn tốt nhất trong phát triển thị trường trái phiếu xanh; tham gia vào các sáng kiến quốc tế liên quan đến trái phiếu xanh và phân loại xanh để tận dụng các cơ hội hợp tác và hỗ trợ tài chính.