Chiến lược thúc đẩy tăng trưởng xanh ở Việt Nam

Kinh tế xanh - Nền tảng phát triển bền vững

Kinh tế xanh (Green economy), theo Chương trình môi trường Liên hợp quốc (UNEP), là nền kinh tế vừa mang lại hạnh phúc cho con người và công bằng xã hội, vừa giảm thiểu đáng kể các nguy cơ môi trường và suy giảm sinh thái. Một nền kinh tế xanh có thể được coi là nền kinh tế có lượng phát thải carbon thấp, sử dụng tài nguyên hiệu quả và bao trùm xã hội.

Một cách tổng quan, kinh tế xanh (Green Economy) là nền kinh tế ít carbon, giảm thiểu mối nguy hại đến môi trường cũng như tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên. Ý nghĩa cốt lõi của nó là tăng trưởng kinh tế đồng thời bảo vệ môi trường sống trong sạch và bền vững.

Ý nghĩa quan trọng của nền Kinh tế xanh về khía cạnh tài chính và môi trường: 

• Khuyến khích sự phát triển bền vững;

• Hỗ trợ trong việc đối phó với biến đổi khí hậu; 

• Cải thiện hệ sinh thái và gia tăng tính công bằng.

Chính sách phát triển kinh tế xanh của Việt Nam

Để hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng xanh, Đảng và Nhà nước Việt Nam đã ban hành nhiều chủ trương, định hướng chiến lược, tiêu biểu là Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2011-2020, tầm nhìn 2050. Chiến lược này khẳng định: “Tăng trưởng xanh là một nội dung quan trọng của phát triển bền vững, đảm bảo phát triển kinh tế nhanh, hiệu quả, bền vững và góp phần quan trọng thực hiện Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu”.

Mục tiêu chung của kinh tế xanh ở Việt Nam nhằm đạt tới: “Tăng trưởng xanh, tiến tới nền kinh tế carbon thấp, làm giàu vốn tự nhiên trở thành xu hướng chủ đạo trong phát triển kinh tế bền vững; giảm phát thải và tăng khả năng hấp thụ khí nhà kính dần trở thành chỉ tiêu bắt buộc và quan trọng trong phát triển kinh tế- xã hội”.

Để đạt được mục tiêu này, Việt Nam tập trung vào 3 nhiệm vụ chiến lược:

• Nhiệm vụ 1: Giảm cường độ phát thải khí nhà kính và thúc đẩy sử dụng năng lượng sạch, năng lượng tái tạo; 

• Nhiệm vụ 2: Xanh hóa sản xuất; 

• Nhiệm vụ 3: Xanh hóa lối sống và thúc đẩy tiêu dùng bền vững.

Hành lang pháp lý và hành động thực tiễn

Việt Nam đã ban hành hàng loạt văn bản quy phạm pháp luật, chương trình, kế hoạch hành động nhằm thúc đẩy kinh tế xanh, tăng trưởng bền vững và bảo vệ môi trường, bao gồm:

• Chỉ thị số 13/CT-TTg ngày 02/5/2024 về tăng cường công tác quản lý tín chỉ carbon;

• Nghị định số 06/2022/NĐ-CP ngày 07/01/2022 của Chính phủ về việc quy định giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng Ô-dôn;

• Quyết định số 01/2022/QĐ-TTg ngày 18/01/2022 của Thủ tướng Chính phủ về việc Ban hành danh mục lĩnh vực, cơ sở phát thải khí nhà kính phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính;

• Thông tư số 01/2022/TT-BTNMT ngày 07/01/2022 của Bộ Tài nguyên và Môi trường về việc quy định chi tiết thi hành Luật Bảo vệ môi trường về ứng phó với biến đổi khí hậu;

• Quyết định số 1658/QĐ-TTg ngày 01/10/2021 phê duyệt Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050; 

• Quyết định số 1670/QĐ-TTg ngày 31/10/2017 phê duyệt Chương trình mục tiêu ứng phó biến đổi khí hậu và tăng trưởng xanh giai đoạn 2016-2020;

• Quyết định số 622/QĐ-TTg ngày 10/5/2017 ban hành Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện Chương trình nghị sự 2030 vì sự phát triển bền vững.

Doanh nghiệp Việt Nam trước thách thức "xanh hóa"

Trong các hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới, yêu cầu về bảo vệ môi trường và phát thải thấp đều được đặt ra như một cam kết mang tính ràng buộc. Trong đó, các sản phẩm, nhãn hàng được đánh giá khắt khe hơn về yêu cầu phát triển bền vững trên cơ sở mức độ tuân thủ của doanh nghiệp về các đòi hỏi, bao gồm môi trường, xã hội, trách nhiệm đối với người lao động, người tiêu dùng toàn cầu.

Các quốc gia nhập khẩu đang đặt ra nhiều quy định mới về tiêu chuẩn nhập khẩu hàng hóa, như Cơ chế Điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của EU… Đây là cơ chế nhằm kiểm soát lượng khí nhà kính được thải ra từ hàng hóa nhập khẩu vào các quốc gia trong EU. CBAM điều chỉnh trực tiếp một loại thuế carbon sẽ được áp dụng cho một nhóm mặt hàng có lượng phát thải cao.

Mức độ sẵn sàng để chuyển đổi xanh của doanh nghiệp Việt Nam chưa cao, theo kết quả khảo sát 2.734 doanh nghiệp mới công bố, có tới 64% doanh nghiệp chưa hề có sự chuẩn bị với chuyển đổi xanh. Có 48,7% doanh nghiệp cho rằng giảm phát thải, chuyển đổi xanh ở mức độ cần thiết. Trong số các doanh nghiệp tham gia, có 5,5% đã thực hiện các hoạt động “cắt giảm lượng khí thải trong một số hoạt động trọng tâm”.

Tuy nhiên, vẫn có 17,4% đánh giá là không cần thiết/rất không cần thiết. Các doanh nghiệp chỉ hoạt động nội địa có mức độ sẵn sàng không cao như các doanh nghiệp hoạt động hướng đến xuất khẩu.

Chuyển đổi từ mô hình, phương thức sản xuất truyền thống sang mô hình, phương thức sản xuất xanh không chỉ là xu thế mà còn là yêu cầu bắt buộc, đòi hỏi doanh nghiệp phải nỗ lực rất lớn, thậm chí phải đối diện với nhiều thử thách.