Phát triển thị trường tín chỉ carbon tại Việt Nam

Vào ngày 24/01/2025 vừa qua, Chính phủ đã ban hành Quyết định số 232/QĐ-TTg phê duyệt Đề án Thành lập và phát triển thị trường carbon tại Việt Nam. Đây là một quyết sách mang tính chiến lược nhằm phát triển thị trường carbon tại Việt Nam, đồng thời giải quyết các điểm nghẽn vốn đã tồn tại trong thời gian qua.

Mục tiêu chung 

Phát triển thị trường carbon tại Việt Nam, hỗ trợ mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính theo cam kết tại Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC), với chi phí thấp, đồng thời tạo nguồn tài chính mới cho hoạt động cắt giảm phát thải.

Thúc đẩy chuyển đổi xanh, phát triển công nghệ phát thải thấp, nâng cao năng lực cạnh tranh doanh nghiệp, phát triển kinh tế carbon thấp và ứng phó với biến đổi khí hậu, hướng tới phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050.

Lộ trình triển khai thị trường carbon 

Giai đoạn đến trước tháng 6/2025 - hoàn thiện khuôn khổ pháp lý

• Từng bước xây dựng và hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho việc trao đổi hạn ngạch phát thải khí nhà kính, tín chỉ carbon và cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ, đảm bảo cơ sở pháp lý cho việc triển khai thí điểm sàn giao dịch carbon.

• Xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ tổ chức vận hành thị trường. Năng lực quản lý, tổ chức vận hành thị trường carbon của cơ quan quản lý nhà nước, năng lực và nhận thức của doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân đáp ứng việc sẵn sàng tham gia thị trường này.

Giai đoạn từ 2025 đến 2028 - triển khai thực hiện thí điểm thị trường carbon trên toàn quốc

• Vận hành thí điểm sàn giao dịch carbon trên toàn quốc.

• Tiếp tục hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật phục vụ tổ chức vận hành thị trường carbon.

Giai đoạn từ 2029 - vận hành chính thức trên toàn quốc 

• Các lĩnh vực, cơ sở được phân bổ hạn ngạch phát thải khí nhà kính được nghiên cứu, xem xét mở rộng theo lộ trình.
• Xem xét bổ sung thêm các loại tín chỉ carbon được xác nhận để giao dịch trên sàn.

Hàng hóa trên thị trường carbon tại Việt Nam

- Hạn ngạch phát thải khí nhà kính: được phân bổ cho các cơ sở thuộc Danh mục lĩnh vực, cơ sở phát thải khí nhà kính phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính do Thủ tướng Chính phủ ban hành theo phương thức miễn phí và phương thức đấu giá.

- Tín chỉ carbon được xác nhận giao dịch trên thị trường

• Tín chỉ carbon thu được từ chương trình, dự án theo cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ carbon trong nước theo quy định của pháp luật.

• Tín chỉ carbon thu được từ chương trình, dự án theo cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ carbon quốc tế (Cơ chế phát triển sạch - CDM; Cơ chế tín chỉ chung - JCM; Cơ chế theo Điều 6 Thỏa thuận Paris.

Chủ thể tham gia giao dịch trên thị trường carbon

- Đối với giao dịch hạn ngạch phát thải khí nhà kính: Các cơ sở thuộc Danh mục lĩnh vực, cơ sở phát thải khí nhà kính phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính do Thủ tướng Chính phủ ban hành được phân bổ hạn ngạch phát thải khí nhà kính.

- Đối với giao dịch tín chỉ carbon

• Các cơ sở thuộc Danh mục lĩnh vực, cơ sở phát thải khí nhà kính phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính do Thủ tướng Chính phủ ban hành được phân bổ hạn ngạch phát thải khí nhà kính.

• Tổ chức thực hiện chương trình, dự án theo cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ các-bon trong nước hoặc thực hiện chương trình, dự án theo cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ carbon quốc tế phù hợp với quy định của pháp luật Việt Nam.

• Tổ chức và cá nhân đủ điều kiện tham gia hoạt động đầu tư, kinh doanh tín chỉ carbon.

Bài học từ các quốc gia

• Trung Quốc - quốc gia phát thải lớn nhất thế giới: Khởi động thị trường carbon quốc gia từ năm 2021. Tuy nhiên, Trung Quốc đã gặp phải nhiều rào cản, đặc biệt là về việc hệ thống đo đạc, báo cáo và thẩm định phát thải (MRV - Measurement, Reporting, Verification) không đồng bộ, dẫn đến sự thiếu tin cậy trong dữ liệu. Ngoài ra, việc giữ giá tín chỉ carbon ở mức thấp để giảm áp lực cho doanh nghiệp vô tình khiến họ thiếu động lực cải tiến công nghệ.

• Hàn Quốc: Triển khai thị trường carbon từ năm 2015 nhưng đối mặt với sự phản đối mạnh mẽ từ các ngành công nghiệp (ví dụ: sản xuất hóa chất và ô tô) vì doanh nghiệp lo ngại rằng chi phí mua tín chỉ carbon sẽ làm giảm sức cạnh tranh. Để giải quyết vấn đề này, chính phủ Hàn Quốc đã hỗ trợ tài chính và giảm thuế cho doanh nghiệp đồng thời tổ chức các chương trình truyền thông để nâng cao nhận thức về lợi ích dài hạn của việc tham gia thị trường.

• Thái Lan: Bắt đầu thử nghiệm thị trường carbon tự nguyện từ những năm 2013-2015. Tuy nhiên, Thái Lan gặp khó khăn trong việc xây dựng một hệ thống MRV minh bạch và đáng tin cậy. Một trong những vấn đề lớn nhất của Thái Lan là thiếu sự nhất quán trong quản lý dữ liệu phát thải.

Cơ hội lớn từ Quyết định 232/QĐ-TTg

• Tạo điều kiện cho Việt Nam tận dụng thị trường carbon như một công cụ chiến lược để thực hiện cam kết Net Zero vào năm 2050.

• Cơ hội xây dựng thị trường tín chỉ carbon nội địa và giúp Việt Nam chuẩn bị sẵn sàng tham gia sâu hơn vào thị trường quốc tế, thu hút nguồn lực tài chính từ các quốc gia phát triển, dựa trên những nguyên tắc thống nhất từ COP 29.

• Quyết định này nỗ lực giải quyết các vấn đề bằng cách đặt ra khung thời gian rõ ràng để xây dựng hệ thống MRV đạt chuẩn quốc tế, đảm bảo dữ liệu phát thải được đo đạc, báo cáo và thẩm định một cách nhất quán và minh bạch.

Thị trường carbon là một công cụ hữu hiệu để Việt Nam đạt mục tiêu Net Zero và phát triển bền vững. Tuy nhiên, con đường phía trước còn nhiều khó khăn. Với sự kết hợp giữa các bài học quốc tế, khung pháp lý từ COP29 và những điểm nhấn trong Quyết định 232/QĐ-TTg, Việt Nam có cơ hội lớn để xây dựng một thị trường carbon hiệu quả,  đạt được mục tiêu Net Zero và đóng góp tích cực vào cuộc chiến toàn cầu chống biến đổi khí hậu.

Nguồn tham khảo

An T. (n.d.). Sắp vận hành thí điểm thị trường carbon tại Việt Nam. VietNamNet News. https://vietnamnet.vn/sap-van-hanh-thi-diem-thi-truong-carbon-tai-viet-nam-2366473.html

Huy M. (2025, January 25). Việt Nam sẽ thí điểm sàn giao dịch carbon từ 2025, vận hành chính thức vào 2029. Nhịp Sống Kinh Tế Việt Nam & Thế Giới. https://vneconomy.vn/techconnect//viet-nam-se-thi-diem-san-giao-dich-carbon-tu-2025-van-hanh-chinh-thuc-vao-2029.htm

Thanh T. (2025, February 6). Hai loại hàng hóa được giao dịch trên thị trường carbon Việt Nam. Tin Tức moitruong.net.vn. https://moitruong.net.vn/hai-loai-hang-hoa-duoc-giao-dich-tren-thi-truong-carbon-viet-nam-80726.html

Vinh P. (2025, January 31). Phát triển thị trường carbon, Việt Nam cần tham khảo gì từ các nước đi trước? Tạp Chí Kinh Tế Sài Gòn. https://thesaigontimes.vn/phat-trien-thi-truong-carbon-viet-nam-can-tham-khao-gi-tu-cac-nuoc-di-truoc/