Có nhiều loại tín chỉ carbon khác nhau, mỗi loại có vai trò và cách thức hoạt động riêng biệt. Bài viết này sẽ giúp bạn phân biệt ba loại tín chỉ carbon phổ biến nhất và hiểu rõ hơn về cơ chế hoạt động của chúng.
Tín chỉ carbon là gì?
Tín chỉ carbon là một loại giấy phép hay chứng chỉ cho phép người sở hữu được quyền phát thải một lượng khí nhà kính nhất định, thường được quy đổi thành lượng khí carbon dioxide (CO2). Mỗi tín chỉ carbon tương đương với một tấn CO2.
Khái niệm tín chỉ carbon xuất hiện từ Nghị định thư Kyoto, một hiệp ước quốc tế về biến đổi khí hậu. Theo nghị định này, các quốc gia có lượng khí thải thấp hơn mức cho phép được bán "quyền phát thải" dư thừa cho các quốc gia khác có nhu cầu. Chính từ đó, thị trường giao dịch tín chỉ carbon ra đời. Thị trường tín chỉ carbon hoạt động như một cơ chế để khuyến khích giảm lượng khí thải toàn cầu. Các doanh nghiệp hoặc quốc gia có thể mua tín chỉ carbon để bù đắp cho lượng khí thải của mình, đồng thời các dự án giảm phát thải có thể tạo ra và bán tín chỉ carbon để thu về lợi nhuận.
Các loại tín chỉ carbon
Tín chỉ carbon là cơ chế để một bên bồi thường cho bên khác về hành động giảm thiểu, tránh hoặc loại bỏ carbon. Dựa trên tác động phát thải ròng của chúng, có ba loại tín chỉ carbon: giảm carbon, loại bỏ carbon và tránh carbon.
1. Tín chỉ giảm phát thải carbon (carbon reduction credit)
Loại tín chỉ này được cấp khi một tổ chức hoặc cá nhân thực hiện các hoạt động, biện pháp làm giảm lượng khí thải carbon so với một mức cơ sở nào đó.
Tín chỉ giảm phát thải carbon được đo lường và định lượng dựa trên lượng phát thải cơ bản của công nghệ hoặc quy trình hiện có. Theo trang carbon-direct, tín chỉ giảm phát thải carbon chiếm khoảng 22% lượng tín chỉ được chứng nhận trên thị trường carbon tự nguyện. Một số tín chỉ giảm phát thải carbon rất dễ đo lường và theo dõi, ví dụ như dự án đầu tư hiệu quả hoặc tiêu hủy khí metan thoát ra. Tuy nhiên, các dự án khác sẽ phức tạp hơn. Ví dụ các dự án bếp nấu phát thải thấp ở các nước đang phát triển dựa vào việc theo dõi xu hướng sử dụng bếp nấu và định lượng hệ số phát thải đối với các loại nhiên liệu và bếp kết hợp khác nhau. Điều này không những khó thực hiện mà còn có thể dẫn đến việc ghi nhận quá mức tín chỉ carbon.
2. Tín chỉ loại bỏ carbon (carbon removal credit)
Loại tín chỉ này được cấp khi một tổ chức hoặc cá nhân thực hiện các hoạt động trực tiếp loại bỏ carbon hiện có ra khỏi khí quyển và khóa nó trong nhiều thập kỷ, thế kỷ hoặc thiên niên kỷ.
Các dự án ghi nhận tín chỉ loại bỏ carbon đa dạng từ các giải pháp dựa vào thiên nhiên (trồng rừng,...) cho đến các giải pháp công nghệ (thu, lưu trữ không khí trực tiếp,..).
-
Giải pháp dựa vào thiên nhiên: đề cập đến việc sử dụng các sinh vật và hệ sinh thái tự nhiên để hỗ trợ việc tránh hoặc loại bỏ carbon trong khí quyển. Điều này có thể bao gồm việc sử dụng các bể chứa carbon tự nhiên như rừng, rừng ngập mặn, tảo và tảo bẹ. Các dự án giải pháp thiên nhiên gồm các loại danh mục như: Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Sử dụng đất khác (AFOLU), Blue carbon và Nông nghiệp tái tạo.
-
Giải pháp dựa trên công nghệ: đề cập đến việc sử dụng các công nghệ mới để loại bỏ carbon trực tiếp ra khỏi khí quyển. Các dự án giải pháp công nghệ thường hoạt động tốt hơn các dự án giải pháp thiên nhiên về độ bền lưu trữ lượng carbon bị loại bỏ. Các dự án Giải pháp dựa trên công nghệ bao gồm các danh mục như Năng lượng tái tạo, Than sinh học (Biochar), Thu giữ không khí trực tiếp (DAC), Phong hóa đá tăng cường (ERW), Năng lượng sinh học với khả năng thu giữ và lưu trữ carbon (BECCS), Khoáng hóa, thu giữ carbon biển và thu khí.
Theo Carbon Direct, hiện nay, chỉ khoảng 3% tín chỉ trên thị trường carbon là loại tín chỉ loại bỏ carbon. Việc xác định lượng carbon được loại bỏ một cách chính xác là rất quan trọng. Đối với các dự án sử dụng công nghệ, việc tính toán tương đối đơn giản vì không có lượng carbon nào được loại bỏ trước khi dự án bắt đầu. Tuy nhiên, đối với các dự án dựa trên tự nhiên như trồng rừng, việc xác định lượng carbon được loại bỏ bổ sung so với tình trạng tự nhiên là phức tạp hơn và đòi hỏi các phương pháp đo lường và ước tính kỹ lưỡng.
Độ bền của việc lưu trữ carbon cũng là một yếu tố quan trọng cần xem xét. Carbon đã được loại bỏ có thể quay trở lại bầu khí quyển nếu không được quản lý tốt, chẳng hạn như khi rừng bị phá hoặc cháy. Các giải pháp dựa trên tự nhiên (được lưu trữ dưới 50 năm) thường có độ bền thấp hơn so với các giải pháp công nghệ (thường được lưu trữ từ hàng trăm đến hàng nghìn năm), vì carbon được lưu trữ trong các hệ sinh thái tự nhiên dễ bị ảnh hưởng bởi các yếu tố tự nhiên và con người. Ngược lại, các giải pháp công nghệ như bắt giữ và lưu trữ carbon thường có khả năng lưu trữ carbon lâu dài hơn."
3. Tín chỉ tránh phát thải carbon (carbon avoidance credit)
Loại tín chỉ này được cấp khi một tổ chức hoặc cá nhân tránh hoặc ngăn chặn hoạt động phát thải carbon trong tương lai xảy ra bằng cách thay thế một công nghệ, quy trình hoặc hoạt động gây ô nhiễm bằng một giải pháp bền vững hơn.
Theo Carbon Direct, khoảng 75% trong số tất cả các khoản tín chỉ carbon được chứng nhận hiện có là các tín chỉ tránh phát thải carbon. Ví dụ điển hình là các dự án bảo vệ rừng, nơi mà việc ngăn chặn nạn phá rừng giúp giảm thiểu lượng carbon thải ra khí quyển. Tuy nhiên, việc phân loại các dự án này có thể gây nhầm lẫn vì đôi khi chúng cũng được gọi là dự án giảm thiểu.
Có năm loại dự án chính thuộc loại dự án tránh phát thải carbon:
-
Lâm nghiệp và sử dụng đất: Các dự án này bao gồm các hoạt động như lập kế hoạch quản lý rừng, sản xuất gỗ, thực hành nông lâm kết hợp và tối ưu hóa việc sử dụng đất.
-
Năng lượng tái tạo: Góp phần khử cacbon cho lưới điện địa phương thông qua cơ sở hạ tầng năng lượng tái tạo và từ đó ngăn ngừa phát thải khí nhà kính vào khí quyển.
-
Chuyển đổi nhiên liệu: Sử dụng nguồn năng lượng ít sử dụng carbon hơn dẫn đến lượng khí thải carbon thấp hơn.
-
Thiết bị gia dụng: Sử dụng bếp nấu hiệu quả, sử dụng ít củi hơn để nấu ăn hàng ngày, góp phần giảm nạn phá rừng. Lợi ích của dự án này có thể bao gồm bình đẳng giới, lợi ích sức khỏe, tạo thu nhập, xây dựng kiến thức và bảo tồn môi trường.
-
Quản lý chất thải: Thay vì coi chất thải là bước cuối cùng trong quy trình sản xuất, các dự án này đang tích cực sử dụng chất thải để tạo ra năng lượng, giảm thiểu ô nhiễm và giảm thiểu lượng khí thải carbon.
Tính toán lượng khí thải tránh được là một thách thức lớn. Do không thể đo trực tiếp lượng khí thải mà dự án đã ngăn chặn, nên các nhà nghiên cứu thường xây dựng các mô hình để ước tính lượng khí thải này dựa trên dữ liệu lịch sử và các thông tin liên quan. Phương pháp này mang lại một mức độ không chắc chắn nhất định vì khó có thể xác định chính xác điều gì sẽ xảy ra nếu không có dự án.
Để đảm bảo tính chính xác và đáng tin cậy, các dự án tránh phát thải cần có các bằng chứng mạnh mẽ để hỗ trợ cho các ước tính của mình. Các bộ dữ liệu, công cụ và phương pháp thống kê mới đang được phát triển để cải thiện độ tin cậy của các tín chỉ tránh phát thải.
Cách đo lường và cấp tín chỉ carbon
Dù là tín chỉ giảm phát thải, tránh phát thải hay loại bỏ carbon, việc đánh giá và cấp tín chỉ đều dựa trên việc ước tính tác động của dự án đến khí hậu. Cụ thể, người ta sẽ tính toán lượng khí thải carbon mà dự án đã giảm, tránh được hoặc loại bỏ.
Đường cơ sở là một yếu tố quan trọng trong quá trình đánh giá này. Đây là một kịch bản giả định, cho biết lượng khí thải sẽ như thế nào nếu không có dự án. Bằng cách so sánh với đường cơ sở, người ta có thể xác định được tác động thực tế của dự án. Đường cơ sở cần được xây dựng dựa trên dữ liệu khoa học và phải đủ chính xác để đảm bảo tính khách quan của kết quả.
Tuy nhiên, việc thiết lập đường cơ sở cho từng loại tín chỉ là khác nhau và có những thách thức riêng. Ví dụ, việc xác định lượng khí thải mà một dự án tránh được trong tương lai (tín chỉ tránh phát thải) thường khó khăn hơn so với việc đo lường lượng khí thải đã giảm (tín chỉ giảm phát thải). Nếu đường cơ sở không chính xác, sẽ dẫn đến việc đánh giá sai tác động của dự án và làm giảm độ tin cậy của tín chỉ carbon.
Nguồn tham khảo:
ClimateSeed. (2024, June 18). The difference between carbon removal and carbon avoidance projects. ClimateSeed. https://climateseed.com/blog/what-is-the-difference-between-carbon-removal-and-carbon-avoidance-projects
Removal, reduction, and avoidance credits explained | Carbon Direct. (n.d.). https://www.carbon-direct.com/insights/how-do-carbon-credits-actually-work-removal-reduction-and-avoidance-credits-explained
Understanding carbon credits. (n.d.). Senken. https://www.senken.io/academy/understanding-carbon-credits
CÔNG TY CỔ PHẦN KHOA HỌC VÀ MÔI TRƯỜNG GIANT BARB
📞 Hotline: +84 995 206 666
✉️ Email: info@giantbarb.com
🏢 Địa chỉ: số 07 Tôn Thất Thuyết, Phường Dịch Vọng Hậu, Quận Cầu Giấy, Hà Nội